حرزاليماني
كتاب حرزاليماني كه نام مشهور آن دعاء سيفي مي‌باشد و مروي از علي‌بن ابيطالب عليه السلام است كه توسط عبدالله بن جعفر و عبدالله بن عباس روايت شده است. نسخه قديمي در كتابخانه رضوي (ع) وجود دارد كاتب آن مشخص نيست اما در سال 613 هجري در طابران طوس كتابت شده. موضوع كتاب ادعيه، خط آن نسخ، زبان نسخه فارسي عربي، 7 سطري، داراي 27 ورق، كاغذ حنايي، جلد تيماج، قطع آن تقريبي نيم ربعي است.

فرازهايي از كتاب
روايت كردند عبدالله بن جعفر و عبدالله بن عباس رض كه ما بسيار نزديك به حضرت علي عليه السلام بوديم كه امام حسن عليه السلام وارد شد و فرمود: فردي از راه دور آمده كه مي‌گويد از يمن آمده ام و دستوري مي خواهد تا شرفياب شود. امام فرمودند وارد شود.
مردي خوب روي و فصيح زبان كه جامه ملوكانه پوشيده بود، سلام گفت و جواب شنيد و ادامه داد: من مردي هستم از اشراف عرب كه از دورترين شهرهاي يمن آمده ام؛ دشمني دارم كه با هفتاد هزار سوار آمده تا به من حمله كند و من درمانده شده ام و چاره اي ندارم.
شبي در خواب آرميده بودم كه گويي كسي مرا آواز داد كه برخيز و به نزد امير همه مؤمنان علي بن ابيطالب برو و آن دعايي كه از برگزيده خدا خاتم پيامبران محمد مصطفي صلي الله عليه وآله وسلم بياموخته و نامهاي بزرگ خداوند عز و جل در آن دعا است به تو بياموزد تا دعاي تو مستجاب گردد و خداوند تعالي شر آن دشمن را از سر تو دفع كند.

خواص دعاي سيفي يا حرز يماني
قبل از هرچيز، خواص دعاي سيفي صغير را متذكر مي شويم:
1. از علي ـ عليه السّلام ـ نقل شده است. هركس دِين و قرض داشته باشد و اين دعا را به جهت اداي دين بخواند خداي تبارک و تعالي از خزانة غيبش دين او را اداء نموده، و او آسوده گردد.
2. هركس آن را در سفر يا حضر بخواند آفتي به او نرسد.
3. و اگر دعا را نوشت و با خودش حمل كند، از شرّ دشمن و دزد و راهزن و هر مفسدي در امان باشد. و اگر اين دعا را با شكر يا آبي كه از نهري جاري برداشته اند، بخواند و آن را بخورد، باب سعادت بر روي او گشوده شود و اسباب سفر برايش به بهترين وجه فراهم گشته و همنشيني نيك قرين او گردد.
4. خواندن اين دعا موجب رستگاري در دو جهان مي گردد.
و باز از آن حضرت نقل شده است كه فرمودند: در اثناي خواندن دعاي سيفي مُلهِم به اين حكمت شدم و دانستم كه هر خاصيتي در دعاي سيفي كبير است در اين كلمات نيز هست.
5. عرفاء مي فرمايند: هركس اين كلمات (دعاي سيفي) را هر روز يك بار بخواند، از سرّ توحيد چيزي بر او منكشف گردد كه «لا عينٌ رأت، و لا اُذُن سمعمت»[1] و هركس صدبار بخواند، صاحب كشف مي گردد و از اهل يقين مي شود. و اين كلمات شريفه به جهت داشتن مقاصد و مضامين عاليه توحيدي، تأثير بسزايي در دل آدمي دارد. و اگر بعد از دعاي سيفي كبير[2] خوانده شود در سرعت اجابت بسيار مجرّب است.[3]
دعاي سيفي صغير در كلمات بزرگان و عارفان
1. مرحوم سيد هاشم حدّاد. يكي از عرفاء بزرگ، نظرش اين بوده كه اين دعا، آنقدر مضامين قدرتي و سلطنتي دارد كه موجب قبض و تنگي صدر مي گردد. و نبايد بدون اجازه استاد خوانده شود. يعني معلوم مي شود كه بايد انسان مراحلي از عرفان و سير و سلوك را بپيمايد تا لياقت و توان خواندن چنين دعائي را داشته باشد. چنان كه نقل شده، مرحوم قاضي، به شاگردان خصوصي اجازه مي دادند، اين دعا را بخوانند.
2. ولي آية الله مرعشي (ره) و همچنين آية الله كشميري، هم خودشان مي خوانده اند و به افراد هم توصيه مي كرده اند.
انواع ختم دعاي شريف سيفي صغير
مرحوم نراقي در كتاب شريف خزائن،[4] ختم هاي مختلفي را براي آن ذكر كرده اند، كه از جمله آن:
1. نود و نه (99) مرتبه در 99 روز مي باشد. و به افرادي هم که توصيه كرده اند، بعد از انجام آن به نتيجه هم رسيده اند و به مدت 43 روز جواب گرفته اند و دشمنانشان نابوده شده اند. و از كلمات علماء و بزرگان به دست مي آيد كه براي رفع دشمني و نابودي آن خيلي مؤثر است.
2. هكذا در كتاب خزائن آورده اند كه: 99 مرتبه در طول 9 روز خوانده شود.
3. و هم چنين 99 مرتبه در طول سه روز هم سفارش شده است كه ختم صغير مي نامند.
دعاي سيفي صغير چه دعايي است؟
در اين مورد اقوال مختلف است، مرحوم ثقة الاسلام نوري، در صحيفة ثانيه علويه مي فرمايند: از دعاهاي علي ـ عليه السّلام ـ سيفي صغير مي باشد كه همان دعاي قاموس مي باشد. و ايشان مي فرمايند اين دعا در شهرت، كمتر از مناجات خمسة عشر نيست. و در كلمات ارباب علمات و تسخيرات، آثار عجيبي براي آن ذكر شده است.
و هم چنين صالح جوهرچي در كتاب «ضياء الصالحين»، دعاي قاموس را همان سيفي صغير مي دانند. منتهي متن اين دعاي شريف متفاوت است. يعني متني كه در خزائن مرحوم نراقي آمده با متن مفاتيح و صحيفة علويه فرق مي كند چنان كه مرحوم شيخ عباس قمي در كتاب مفاتيح الجنان به نقل از صحيفه ثانيه علويه مي فرمايند: منظور از دعاي سيفي صغير، همان دعاي قاموس قدرت مي باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ هزار و يك ختم، چاپ دوّم، ص 135، انتشارات تهذيب، مؤلف: محمد ابراهيم نصرالهي بروجردي، با تقريظ آية الله سيد عباس كاشاني.
2ـ روح و ريحان، صحبت جانان، مؤلف: سيد علي اكبر صداقت (در مورد احوالات آية الله كشميري).
3ـ و مي توان به كتابهاي مفاتيح الجنان، صحيفه ثانيه علويه، ضياء الصالحين هم مراجعه كرد.
4- هم چنين نخودكي اصفهاني آن را در نشان از بي نشاني ها شرح عرفاني كرده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . نه چشمي و نه گوشي شنيده است.
[2] . منظور از سيفي كبير حرز يماني مي باشد.
[3] . نصر اللهي، محمد ابراهيم، كتاب هزار و يك ختم، انتشارات تهذيب، ص135، با تقريظ آية الله سيد عباس كاشاني.
[4] . نراقي، كتاب خزائن، چاپ قديم، ص286.

متن و ترجمه حديث عنوان بصري از امام صادق (ع)

یکی از دستورهای عملی برای سیر و سلوک حدیث عنوان بصری است که در این جا متن و ترجمه فارسی آن آورده می شود تا اهل سیر و سلوک از آن بهره گیرند و به مقام عبودیت دست یابند.
أقول : وجدت بخط شيخنا البهائي قدس الله روحه ما هذا لفظه : قال الشيخ شمس الدين محمد بن مكي : نقلت من خط الشيخ أحمد الفراهاني رحمه الله ، عن عنوان البصري - وكان شيخا كبيرا قد أتى عليه أربع وتسعون سنة - قال : كنت أختلف إلى مالك بن أنس سنين ، فلما قدم جعفر الصادق ( عليه السلام ) المدينة اختلفت إليه ، وأحببت أن آخذ عنه كما أخذت عن مالك ، فقال لي يوما : إني رجل مطلوب ومع ذلك لي أوراد في كل ساعة من آناء الليل والنهار ، فلا تشغلني عن وردي ، وخذ عن مالك ، واختلف إليه كما كنت تختلف إليه ، فاغتممت من ذلك ، وخرجت من عنده وقلت في نفسي : لو تفرس في خيرا لما زجرني عن الاختلاف إليه والاخذ عنه ، فدخلت مسجد الرسول ( صلى الله عليه وآله ) وسلمت عليه ، ثم رجعت من الغد إلى الروضة وصليت فيها ركعتين ، وقلت : اسألك يا الله يا الله أن تعطف علي قلب جعفر وترزقني من علمه ما أهتدي به إلى صراطك المستقيم ، ورجعت إلى داري مغتما ولم أختلف إلى مالك بن أنس لما أشرب قلبي من حب جعفر ، فما خرجت من داري إلا إلى الصلاة المكتوبة حتى عيل صبري ، فلما ضاق صدري تنعلت وترديت وقصدت جعفرا وكان بعد ما صليت العصر ، فلما حضرت باب داره استأذنت عليه فخرج خادم له فقال : ما حاجتك ؟ فقلت : السلام على الشريف . فقال : هو قائم في مصلاه . فجلست بحذاء بابه فما لبثت إلا يسيرا إذ خرج خادم فقال : ادخل على بركة الله .
فدخلت وسلمت عليه ، فرد السلام وقال : اجلس غفر الله لك ، فجلست فأطرق مليا ، ثم رفع رأسه ، وقال : أبو من ؟ قلت أبو عبد الله ، قال : ثبت الله كنيتك و وفقك ، يا أبا عبد الله ما مسألتك ؟ فقلت في نفسي : لو لم يكن لي من زيارته والتسليم غير هذا الدعاء لكان كثيرا ، ثم رفع رأسه.
ثم قال : ما مسألتك ؟
فقلت : سألت الله أن يعطف قلبك علي ويرزقني من علمك ، وأرجو أن الله تعالى أجابني في الشريف ما سألته.
فقال : يا أبا عبد الله ليس العلم بالتعلم ، إنما هو نور يقع في قلب من يريد الله تبارك وتعالى أن يهديه ، فإن أردت العلم فاطلب أولا في نفسك حقيقة العبودية ، واطلب العلم باستعماله ، واستفهم الله يفهمك .
قلت : يا شريف . فقال : قل يا أبا عبد الله .
قلت : يا أبا عبد الله ما حقيقة العبودية ؟
قال : ثلاثة أشياء : أن لا يرى العبد لنفسه فيما خوله الله ملكا ، لان العبيد لا يكون لهم ملك يرون المال مال الله يضعونه حيث أمرهم الله به ، ولا يدبر العبد لنفسه تدبيرا ، وجملة اشتغاله فيما أمره تعالى به ونهاه عنه ، فإذا لم ير العبد لنفسه فيما خوله الله تعالى ملكا هان عليه الانفاق فيما أمره الله تعالى أن ينفق فيه ، وإذا فوض العبد تدبير نفسه على مدبره هان عليه مصائب الدنيا ، وإذا اشتغل العبد بما أمره الله تعالى ونهاه لا يتفرغ منهما إلى المراء والمباهاة مع الناس ، فإذا أكرم الله العبد بهذه الثلاثة هان عليه الدنيا ، وإبليس ، والخلق ، ولا يطلب الدنيا تكاثرا وتفاخرا ، ولا يطلب ما عند الناس عزا وعلوا ، ولا يدع أيامه باطلا ، فهذا أول درجة التقى ، قال الله تبارك وتعالى : تلك الدار الآخرة نجعله للذين لا يريدون علوا في الأرض ولا فسادا والعاقبة للمتقين .
قلت : يا أبا عبد الله أوصني.
قال : أوصيك بتسعة أشياء فإنها وصيتي لمريدي الطريق إلى الله تعالى ، والله أسأل أن يوفقك لاستعماله ، ثلاثة منها في رياضة النفس ، وثلاثة منها في الحلم ، وثلاثة منها في العلم ، فاحفظها وإياك والتهاون بها .
قال عنوان : ففرغت قلبي له .
فقال : أما اللواتي في الرياضة : فإياك أن تأكل ما لا تشتهيه فإنه يورث الحماقة والبله ، ولا تأكل إلا عند الجوع ، وإذا أكلت فكل حلالا وسم الله ، واذكر حديث الرسول ( صلى الله عليه وآله ) : ما ملا آدمي وعاءا شرا من بطنه فإن كان ولابد فثلث لطعامه وثلث لشرابه وثلث لنفسه .
وأما اللواتي في الحلم : فمن قال لك : إن قلت واحدة سمعت عشرا فقل : إن قلت عشرا لم تسمع واحدة ، ومن شتمك فقل له : إن كنت صادقا فيما تقول فأسأل الله أن يغفر لي ، وإن كنت كاذبا فيما تقول فالله أسأل أن يغفر لك ، ومن وعدك بالخنى فعده بالنصيحة والرعاء .
وأما اللواتي في العلم : فاسأل العلماء ما جهلت ، وإياك أن تسألهم تعنتا و تجربة وإياك أن تعمل برأيك شيئا ، وخذ بالاحتياط في جميع ما تجد إليه سبيلا ، و اهرب من الفتيا هربك من الأسد ، ولا تجعل رقبتك للناس جسرا. قم عني يا أبا عبد الله فقد نصحت لك ولا تفسد علي وردي ، فإني امرئ ضنين بنفسي ، والسلام على من اتبع الهدى .

حديث عنوان بصري
اين‌ روايت‌ از حضرت‌ امام‌ جعفر صادق‌ عليه‌ السّلام‌ منقول‌ است‌، و مجلسي‌ در كتاب‌ «بحار الانوار» ذكر نموده‌ است‌؛ و چون‌ دستورالعمل‌ جامعي‌ است‌ كه‌ از ناحية‌ آن‌ إمام‌ هُمام‌ نقل‌ شده‌ است‌، ما در اينجا عين‌ الفاظ‌ و عبارات‌ روايت‌ و به‌ دنبال‌ آن‌ ترجمه‌اش‌ را بدون‌ اندك‌ تصرّف‌ ذكر مي‌نمائيم‌ تا محبّين‌ و عاشقين‌ سلوك‌ إلي‌ الله‌ از آن‌ متمتّع‌ گردند:
من‌ به‌ خطّ شيخ‌ ما بهاء الدّين‌ عامِلي‌ قَدَّس‌ الله‌ روحَه‌ چيزي‌ را بدين‌ عبارت‌ يافتم‌:
شيخ‌ شمس‌ الدّين‌ محمّد بن‌ مكّيّ (شهيد اوّل‌) گفت‌: من‌ نقل‌ ميكنم‌ از خطّ شيخ‌ احمد فراهاني‌ رحمه‌ الله‌ از عُنوان‌ بصري‌؛ و وي‌ پيرمردي‌ فرتوت‌ بود كه‌ از عمرش‌ نود و چهار سال‌ سپري‌ مي‌گشت‌.
او گفت‌: حال‌ من‌ اينطور بود كه‌ به‌ نزد مالك‌ بن‌ أنس‌ رفت‌ و آمد داشتم‌. چون‌ جعفر صادق‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ مدينه‌ آمد، من‌ به‌ نزد او رفت‌ و آمد كردم‌، و دوست‌ داشتم‌ همانطوريكه‌ از مالك‌ تحصيل‌ علم‌ كرده‌ام‌، از او نيز تحصيل‌ علم‌ نمايم‌.
پس‌ روزي‌ آنحضرت‌ به‌ من‌ گفت‌: من‌ مردي‌ هستم‌ مورد طلب‌ دستگاه‌ حكومتي‌ (آزاد نيستم‌ و وقتم‌ در اختيار خودم‌ نيست‌، و جاسوسان‌ و مفتّشان‌ مرا مورد نظر و تحت‌ مراقبه‌ دارند.) و علاوه‌ بر اين‌، من‌ در هر ساعت‌ از ساعات‌ شبانه‌ روز، أوراد و اذكاري‌ دارم‌ كه‌ بدانها مشغولم‌. تو مرا از وِردم‌ و ذِكرم‌ باز مدار! و علومت‌ را كه‌ ميخواهي‌، از مالك‌ بگير و در نزد او رفت‌ و آمد داشته‌ باش‌، همچنانكه‌ سابقاً حالت‌ اينطور بود كه‌ به‌ سوي‌ وي‌ رفت‌ و آمد داشتي‌.
پس‌ من‌ از اين‌ جريان‌ غمگين‌ گشتم‌ و از نزد وي‌ بيرون‌ شدم‌، و با خود گفتم‌: اگر حضرت‌ در من‌ مقدار خيري‌ جزئي‌ را هم‌ تفرّس‌ مي‌نمود، هر آينه‌ مرا از رفت‌ و آمد به‌ سوي‌ خودش‌، و تحصيل‌ علم‌ از محضرش‌ منع‌ و طرد نمي‌كرد.
پس‌ داخل‌ مسجد رسول‌ الله‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و ا´له‌ شدم‌ و بر آنحضرت‌ سلام‌ كردم‌. سپس‌ فرداي‌ آن‌ روز به‌ سوي‌ روضه‌ برگشتم‌ و در آنجا دو ركعت‌ نماز گزاردم‌ و عرض‌ كردم‌: اي‌ خدا! اي‌ خدا! من‌ از تو ميخواهم‌ تا قلب‌ جعفر را به‌ من‌ متمايل‌ فرمائي‌، و از علمش‌ به‌ مقداري‌ روزي‌ من‌ نمائي‌ تا بتوانم‌ بدان‌، به‌ سوي‌ راه‌ مستقيم‌ و استوارت‌ راه‌ يابم‌!و با حال‌ اندوه‌ و غصّه‌ به‌ خانه‌ام‌ باز گشتم‌؛ و بجهت‌ آنكه‌ دلم‌ از محبّت‌ جعفر اشراب‌ گرديده‌ بود، ديگر نزد مالك‌ بن‌ أنس‌ نرفتم‌. بنابراين‌ از منزلم‌ خارج‌ نشدم‌ مگر براي‌ نماز واجب‌ (كه‌ بايد در مسجد با امام‌ جماعت‌ بجاي‌ آورم‌) تا به‌ جائيكه‌ صبرم‌ تمام‌ شد.
در اينحال‌ كه‌ سينه‌ام‌ گرفته‌ بود و حوصله‌ام‌ به‌ پايان‌ رسيده‌ بود نعلَين‌ خود را پوشيدم‌ و رداي‌ خود را بر دوش‌ افكندم‌ و قصد زيارت‌ و ديدار جعفر را كردم‌؛ و اين‌ هنگامي‌ بود كه‌ نماز عصر را بجا آورده‌ بودم‌
پس‌ چون‌ به‌ درِ خانة‌ حضرت‌ رسيدم‌، اذن‌ دخول‌ خواستم‌ براي‌ زيارت‌ و ديدار حضرت‌. در اينحال‌ خادمي‌ از حضرت‌ بيرون‌ آمد و گفت‌: چه‌ حاجت‌ داري‌؟! گفتم‌: سلام‌ كنم‌ بر شريف‌.
خادم‌ گفت‌: او در محلّ نماز خويش‌ به‌ نماز ايستاده‌ است‌. پس‌ من‌ مقابل‌ درِ منزل‌ حضرت‌ نشستم‌. در اينحال‌ فقط‌ به‌ مقدار مختصري‌ درنگ‌ نمودم‌ كه‌ خادمي‌ آمد و گفت‌: به‌ درون‌ بيا تو بر بركت‌ خداوندي‌ (كه‌ به‌ تو عنايت‌ كند). من‌ داخل‌ شدم‌ و بر حضرت‌ سلام‌ نمودم‌. حضرت‌ سلام‌ مرا پاسخ‌ گفتند و فرمودند: بنشين‌! خداوندت‌ بيامرزد! پس‌ من‌ نشستم‌، و حضرت‌ قدري‌ به‌ حال‌ تفكّر سر به‌ زير انداختند و سپس‌ سر خود را بلند نمودند و گفتند: كنيه‌ات‌ چيست‌؟! گفتم‌: أبوعبدالله‌ (پدر بندة‌ خدا)!
حضرت‌ گفتند: خداوند كنيه‌ات‌ را ثابت‌ گرداند و تو را موفّق‌ بدارد اي‌ أبوعبدالله‌! حاجتت‌ چيست‌؟!
من‌ در اين‌ لحظه‌ با خود گفتم‌: اگر براي‌ من‌ از اين‌ ديدار و سلامي‌ كه‌ بر حضرت‌ كردم‌ غير از همين‌ دعاي‌ حضرت‌ هيچ‌ چيز دگري‌ نباشد، هرآينه‌ بسيار است‌. سپس‌ حضرت‌ سر خود را بلند نمود و گفت‌: چه‌ ميخواهي‌؟! عرض‌ كردم‌: از خداوند مسألت‌ نمودم‌ تا دلت‌ را بر من‌ منعطف‌ فرمايد، و از علمت‌ به‌ من‌ روزي‌ كند. و از خداوند اميد دارم‌ كه‌ آنچه‌ را كه‌ دربارة‌ حضرت‌ شريف‌ تو درخواست‌ نموده‌ام‌ به‌ من‌ عنايت‌ نمايد. حضرت‌ فرمود: اي‌ أبا عبدالله‌! علم‌ به‌ آموختن‌ نيست‌. علم‌ فقط‌ نوري‌ است‌ كه‌ در دل‌ كسي‌ كه‌ خداوند تبارك‌ و تعالي‌ ارادة‌ هدايت‌ او را نموده‌ است‌ واقع‌ ميشود. پس‌ اگر علم‌ ميخواهي‌، بايد در اوّلين‌ مرحله‌ در نزد خودت‌ حقيقت‌ عبوديّت‌ را بطلبي‌؛ و بواسطة‌ عمل‌ كردن‌ به‌ علم‌، طالب‌ علم‌ باشي‌؛ و از خداوند بپرسي‌ و استفهام‌ نمائي‌ تا خدايت‌ ترا جواب‌ دهد و بفهماند. گفتم‌: اي‌ شريف‌! گفت‌: بگو: اي‌ پدر بندة‌ خدا ( أبا عبدالله‌ )! گفتم‌: اي‌ أبا عبدالله‌! حقيقت‌ عبوديّت‌ كدام‌ است‌؟ گفت‌: سه‌ چيز است‌:
1-اينكه‌ بندة‌ خدا براي‌ خودش‌ دربارة‌ آنچه‌ را كه‌ خدا به‌ وي‌ سپرده‌ است‌ مِلكيّتي‌ نبيند؛ چرا كه‌ بندگان‌ داراي‌ مِلك‌ نمي‌باشند، همة‌ اموال‌ را مال‌ خدا مي‌بينند، و در آنجائيكه‌ خداوند ايشان‌ را امر نموده‌ است‌ كه‌ بنهند، ميگذارند؛
2- و اينكه‌ بندة‌ خدا براي‌ خودش‌ مصلحت‌ انديشي‌ و تدبير نكند؛
3-و تمام‌ مشغوليّاتش‌ در آن‌ منحصر شود كه‌ خداوند او را بدان‌ امر نموده‌ است‌ و يا از آن‌ نهي‌ فرموده‌ است‌.
بنابراين‌، اگر بندة‌ خدا براي‌ خودش‌ مِلكيّتي‌ را در آنچه‌ كه‌ خدا به‌ او سپرده‌ است‌ نبيند، انفاق‌ نمودن‌ در آنچه‌ خداوند تعالي‌ بدان‌ امر كرده‌ است‌ بر او آسان‌ مي‌شود. و چون‌ بندة‌ خدا تدبير امور خود را به‌ مُدبّرش‌ بسپارد، مصائب‌ و مشكلات‌ دنيا بر وي‌ آسان‌ ميگردد. و زماني‌ كه‌ اشتغال‌ ورزد به‌ آنچه‌ را كه‌ خداوند به‌ وي‌ امر كرده‌ و نهي‌ نموده‌ است‌، ديگر فراغتي‌ از آن‌ دو امر نمي‌يابد تا مجال‌ و فرصتي‌ براي‌ خودنمائي‌ و فخريّه‌ نمودن‌ با مردم‌ پيدا نمايد. پس‌ چون‌ خداوند، بندة‌ خود را به‌ اين‌ سه‌ چيز گرامي‌ بدارد، دنيا و ابليس‌ و خلائق‌ بر وي‌ سهل‌ و آسان‌ ميگردد؛ و دنبال‌ دنيا به‌ جهت‌ زياده‌اندوزي‌ و فخريّه‌ و مباهات‌ با مردم‌ نميرود، و آنچه‌ را كه‌ از جاه‌ و جلال‌ و منصب‌ و مال‌ در دست‌ مردم‌ مي‌نگرد، آنها را به‌ جهت‌ عزّت‌ و علوّ درجة‌ خويشتن‌ طلب‌ نمي‌نمايد، و روزهاي‌ خود را به‌ بطالت‌ و بيهوده‌ رها نمي‌كند.
و اينست‌ اوّلين‌ پلّه‌ از نردبان‌ تقوي‌. خداوند تبارك‌ و تعالي‌ ميفرمايد:
آن‌ سراي‌ آخرت‌ را ما قرار ميدهيم‌ براي‌ كسانيكه‌ در زمين‌ ارادة‌ بلندمنشي‌ ندارند، و دنبال‌ فَساد نمي‌گردند؛ و تمام‌ مراتبِ پيروزي‌ و سعادت‌ در پايان‌ كار، انحصاراً براي‌ مردمان‌ با تقوي‌ است‌.
گفتم‌: اي‌ أباعبدالله‌! به‌ من‌ سفارش‌ و توصيه‌اي‌ فرما!
گفت‌: من‌ تو را به‌ نُه‌ چيز وصيّت‌ و سفارش‌ مي‌نمايم‌؛ زيرا كه‌ آنها سفارش‌ و وصيّت‌ من‌ است‌ به‌ اراده‌ كنندگان‌ و پويندگان‌ راه‌ خداوند تعالي‌. و از خداوند مسألت‌ مي‌نمايم‌ تا ترا در عمل‌ به‌ آنها توفيق‌ مرحمت‌ فرمايد.
سه‌ تا از آن‌ نُه‌ امر دربارة‌ تربيت‌ و تأديب‌ نفس‌ است‌، و سه‌ تا از آنها در بارة‌ حلم‌ و بردباري‌ است‌، و سه‌ تا از آنها دربارة‌ علم‌ و دانش‌ است‌.
پس‌ اي‌ عنوان‌ آنها را به‌ خاطرت‌ بسپار، و مبادا در عمل‌ به‌ آنها از تو سستي‌ و تكاهل‌ سر زند! عنوان‌ گفت‌: من‌ دلم‌ و انديشه‌ام‌ را فارغ‌ و خالي‌ نمودم‌ تا آنچه‌ را كه‌ حضرت‌ ميفرمايد بگيرم‌ و اخذ كنم‌ و بدان‌ عمل‌ نمايم‌. پس‌ حضرت‌ فرمود:
>امّا آن‌ چيزهائي‌ كه‌ راجع‌ به‌ تأديب‌ نفس‌ است‌ آنكه‌:
1) مبادا چيزي‌ را بخوري‌ كه‌ بدان‌ اشتها نداري‌، چرا كه‌ در انسان‌ ايجاد حماقت‌ و ناداني‌ ميكند؛
2) و چيزي‌ مخور مگر آنگاه‌ كه‌ گرسنه‌ باشي‌؛ و چون‌ خواستي‌ چيزي‌ بخوري‌ از حلال‌ بخور و نام‌ خدا را ببر و به‌ خاطر آور حديث‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ را كه‌ فرمود: هيچوقت‌ آدمي‌ ظرفي‌ را بدتر از شكمش‌ پر نكرده‌ است‌. بناءً عليهذا اگر بقدري‌ گرسنه‌ شد كه‌ ناچار از تناول‌ غذا گرديد،
3) پس‌ به‌ مقدار ثُلث‌ شكم‌ خود را براي‌ طعامش‌ بگذارد، و ثلث‌ آنرا براي‌ آبش‌، و ثلث‌ آنرا براي‌ نفَسش‌
>و امّا آن‌ سه‌ چيزي‌ كه‌ راجع‌ به‌ بردباري‌ و صبر است‌:
1) پس‌ كسيكه‌ به‌ تو بگويد: اگر يك‌ كلمه‌ بگوئي‌ ده‌ تا مي‌شنوي‌ به‌ او بگو: اگر ده‌ كلمه‌ بگوئي‌ يكي‌ هم‌ نمي‌شنوي‌!
2) و كسيكه‌ ترا شتم‌ و سبّ كند و ناسزا گويد، به‌ وي‌ بگو: اگر در آنچه‌ ميگوئي‌ راست‌ ميگوئي‌، من‌ از خدا ميخواهم‌ تا از من‌ درگذرد؛ و اگر در آنچه‌ ميگوئي‌ دروغ‌ ميگوئي‌، پس‌ من‌ از خدا ميخواهم‌ تا از تو درگذرد.
3) و اگر كسي‌ تو را بيم‌ دهد كه‌ به‌ تو فحش‌ خواهم‌ داد و ناسزا خواهم‌ گفت‌، تو او را مژده‌ بده‌ كه‌ من‌ دربارة‌ تو خيرخواه‌ مي‌باشم‌ و مراعات‌ تو را مي‌نمايم
>و امّا آن‌ سه‌ چيزي‌ كه‌ راجع‌ به‌ علم‌ است‌:
1)پس‌، از علماء بپرس‌ آنچه‌ را كه‌ نميداني‌؛
2) و مبادا چيزي‌ را از آنها بپرسي‌ تا ايشان‌ را به‌ لغزش‌ افكني‌ و براي‌ آزمايش‌ و امتحان‌ بپرسي‌.
3) و مبادا كه‌ از روي‌ رأي‌ خودت‌ به‌ كاري‌ دست‌ زني‌؛ و در جميع‌ اموري‌ كه‌ راهي‌ به‌ احتياط‌ و محافظت‌ از وقوع‌ در خلافِ امر داري‌ احتياط‌ را پيشة‌ خود ساز. و از فتوي‌ دادن‌ بپرهيز همانطور كه‌ از شير درنده‌ فرار ميكني‌؛ و گردن‌ خود را جِسر و پل‌ عبور براي‌ مردم‌ قرار نده‌.
اي‌ پدر بنده‌ خدا (أبا عبدالله‌) ديگر برخيز از نزد من‌! چرا كه‌ تحقيقاً براي‌ تو خير خواهي‌ كردم‌؛ و ذِكر و وِرد مرا بر من‌ فاسد مكن‌، زيرا كه‌ من‌ مردي‌ هستم‌ كه‌ روي‌ گذشت‌ عمر و ساعات‌ زندگي‌ حساب‌ دارم‌، و نگرانم‌ از آنكه‌ مقداري‌ از آن‌ بيهوده‌ تلف‌ شود. و تمام‌ مراتب‌ سلام‌ و سلامت‌ خداوند براي‌ آن‌ كسي‌ باد كه‌ از هدايت‌ پيروي‌ ميكند، و متابعت‌ از پيمودن‌ طريق‌ مستقيم‌ مي‌نمايد
منبع : بحار الأنوار - العلامة المجلسي ج 1 ص 224

سلوك راه حق
أن جبرئيل عليه السلام جاء إلى النبي صلى الله عليه وآله فقال : يا رسول اللَّه! إنّ اللَّه أرسلني إليك بهدية لم يعطها أحداً قبلك.
قال رسول اللَّه‏صلى الله عليه وآله:ما هي؟
قال: الصبر وأحسن منه،
قال: وما هو؟
قال: الرضا وأحسن منه،
قال: وما هو؟
قال: الزهد وأحسن منه،
قال: وما هو؟
قال: الإخلاص وأحسن منه،
قال: وما هو؟ قال:اليقين وأحسن منه،
قال: قلت: وما هو يا جبرئيل؟
قال: إنّ مدرجة ذلك التوكّل على اللَّه‏عزّ وجلّ،
فقلت: وما التوكّل على اللَّه؟
قال: العلم بأنّ المخلوق لا يضرّ ولا ينفع ولا يعطي‏ولا يمنع، واستعمال اليأس من الخلق، فإذا كان العبد كذلك لا يعمل لأحد سوى اللَّه ولم‏يرج ولم يخف سوى اللَّه، ولم يطمع في أحد سوى اللَّه، فهذا هو التوكّل،
قلت: يا جبرئيل‏فما تفسير الصبر؟
قال: تصبر في الضرّاء كما تصبر في السرّاء، وفي الفاقة كما تصبر في‏الغنى، وفي البلاء كما تصبر في العافية، فلا يشكو حاله عند المخلوق بما يصيبه من‏البلاء،
قلت: فما تفسير القناعة؟
قال: يقنع بما يصيب من الدنيا، يقنع بالقليل ويشكراليسير، قلت: فما تفسير الرضا؟ قال: الراضي لا يسخط على سيّده أصاب من الدنيا أم‏لا يصيب منها، ولا يرضى لنفسه باليسير من العمل.
قلت: يا جبرئيل فما تفسير الزهد؟
قال: يحب من يحب خالقه، ويبغض من يبغض خالقه، ويتحرّج من حلال الدنيا،ولا يلتفت إلى حرامها، فإنّ حلالها حساب، وحرامها عقاب، ويرحم جميع المسلمين‏كما يرحم نفسه، ويتحرّج من الكلام كما يتحرّج من الميتة التي قد اشتدّ نتنها، ويتحرّج‏عن حطام الدنيا وزينتها كما يتجنّب النار أن يغشاها، وأن يقصر أمله، وكأنّ بين عينيه ‏أجله.
قلت: يا جبرئيل، فما تفسير الإخلاص؟
قال: المخلص الذي لا يسأل الناس شيئاًحتى يجد وإذا وجد رضي، وإذا بقي عنده شي‏ء أعطاه في اللَّه، فإن لم يسأل المخلوق فقدأقرّ للَّه بالعبودية، وإذا وجد فرضي فهو عن اللَّه راض، واللَّه تبارك وتعالى عنه راض، وإذاأعطى اللَّه عزّ وجلّ فهو على حدّ الثقة بربّه.
قلت: فما تفسير اليقين؟
قال: المؤمن يعمل‏للَّه كأنّه يراه، فإن لم يكن يرى اللَّه فإنّ اللَّه يراه، وأن يعلم يقيناً أنّ ما أصابه لم يكن‏ليخطيه، وما أخطأه لم يكن ليصيبه، وهذا كلّه أغصان التوكّل ومدرجة الزهد.
ترجمه فارسي متن حديث
از پيامبر اسلام‏صلى الله عليه وآله روايت شده كه جبرئيل نزد حضرت آمد وگفت: اى پيامبر خدا! خداوند مرا با هديه‏اى به سوى شما فرستاده است كه به كسى‏قبل از شما آن را عطا نكرده است. پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: آن هديه چيست؟ جبرئيل گفت:شكيبايى و بهتر از آن. پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: بهتر از آن چيست؟ جبرئيل گفت:خشنودى و بهتر از آن. حضرت فرمود: بهتر از آن چيست؟ جبرئيل گفت: زهد و بهتراز آن. حضرت فرمود: بهتر از آن چيست؟ جبرئيل گفت: اخلاص و بهتر از آن.حضرت فرمود: بهتر از آن چيست؟ جبرئيل گفت: يقين و بهتر از آن. حضرت فرمود:بهتر از آن چيست؟ جبرئيل گفت: نردبانى كه با آن مى‏توان به سوى آنها بالا رفت،توكّل بر خداوند است.
پيامبر فرمود: گفتم: توكّل بر خدا چيست؟
جبرئيل گفت:دانستن اينكه مخلوق ضرر نرساند و نفع ندهد و عطا نكند و منع ننمايد و نااميدى ازخلق. پس زمانيكه بنده‏اى چنين شد، براى كسى جز خداوند عمل نكند و جز ازخداوند، اميد و ترس نداشته باشد و به كسى غير از خداوند طمع نبندد پس اين همان‏توكّل است.
گفتم: اى جبرئيل! پس تفسير شكيبايى چيست؟
جبرئيل گفت: اين كه درسختى صبر كنى چنانكه در فراخى صبر مى‏كنى، و در ندارى صبر كنى چنانكه دردارائى صبر مى‏كنى و در بلا صبر كنى چنانچه در عافيت صبر مى‏كنى. پس مؤمن ازحال خود در نزد مخلوق و از آن بلا و مصيبتى كه برايش رسيده است شكايت نمى‏كند.
گفتم: تفسير قناعت چيست؟
جبرئيل گفت: مؤمن قانع مى‏شود به آنچه از دنيا برايش‏برسد، قناعت كند به اندك و شكر نمايد به اندك. گفتم: تفسير خشنودى چيست؟گفت: خشنود كسى است كه به آقايش ناخشنودى نكند چه از دنيا بهره‏مند شود يانشود، و براى خود به عمل كم راضى نشود.
گفتم: اى جبرئيل تفسير زهد چيست؟
جبرئيل گفت: زاهد دوست مى‏دارد كسى را كه آفريدگارش او را دوست مى‏دارد،ودشمن مى‏دارد كسى را كه آفريدگارش او را دشمن مى‏دارد، حلال دنيا را برخودسخت مى‏گيرد و به حرام دنيا اصلاً التفات ندارد، همانا در حلال دنيا حساب و درحرام آن عقاب است. او بر همه مسلمانان رحم مى‏كند چنانكه بر خود رحم مى‏كند، وازسخن )بيهوده( دورى مى‏كند چنانكه از مردارى كه گندش شدّت يافته باشد دورى‏مى‏جويد. و از كالاى دنيا و زينت آن اجتناب مى‏كند چنانكه از آتش. و آرزويش را چنان‏كوتاه مى‏كند گويا اجلش پيش چشمش باشد.
گفتم: اى جبرئيل! تفسير اخلاص‏چيست؟
گفت: مخلص كسى است كه از مردم سؤال نكند تا )آنچه را كه مى‏خواهد(پيدا كند و چون پيدا كرد به آن راضى مى‏شود، و چون چيزى در نزد او اضافه آمد، درراه خدا عطا مى‏كند. پس اگر از مردم درخواست نكرد همانا كه به عبوديت خدا اقراركرده است، و چون يافت و راضى شد پس او از خدا راضى شده است و خداوند هم ازاو راضى خواهد بود، و چون در راه خدا ببخشد او به حدّ وثوق و اعتماد به‏پروردگارش رسيده است.
گفتم: پس تفسير يقين چيست؟
جبرئيل گفت: مؤمن عمل‏مى‏كند براى خدا مانند آنكه خدا را مى‏بيند پس اگر او خدا را نمى‏بيند خدا او را مى‏بيند،و يقين كند كه آنچه به او رسيده، نمى‏توانست خطا كند و به او نرسد، و آنچه به اونرسيده نمى‏توانست به او برسد. اينها همگى شاخه‏هاى توكّل و نردبان زهدوپارسائى است.«
منبع : معاني الأخبار للصدوق ص260

آثار شرك در زندگي اجتماعي

يكي از كليدي ترين مسايل و محوري ترين مباحث قرآني در حوزه بينش و نگرشي اصل توحيد است. از اين روست كه قرآن افزون بر معرفي اصل توحيد و مباحث پيراموني آن به مساله شرك كه در مقابل توحيد قرار مي گيرد توجه مي دهد و براساس اصل «تعرف الاشياء باضدادها» براي شناخت توحيد به ضد آن كه شرك مي باشد عنايت خاصي مي شود.
ادامه مطلب

دولت و مسئوليت بهزيست سازي
بهزيستي به معناي بهترين و مطلوب ترين حالت زيست بشر، از اهداف هر شخص و جامعه اي است و چنان كه از آيات قرآني بر مي آيد، از اهداف آفرينش و تكاليف و وظايف بشر بر زمين فراهم سازي بهترين محيط براي زيست و تكامل خود و ديگران مي باشد و انسان از سوي خداوند مامور است تا زمين را آباد و آن را براي بهره مندي همگان از انسان و غير انسان آماده سازد. اين مطلب به صراحت در آيه 61 سوره هود اين گونه بيان شده است: "هو أنشأكم من الأرض و استعمركم فيها" ؛ او كسي است كه شما را از زمين ايجاد كرده و براي آباداني زمين قرار داده است.
ادامه مطلب

رضاي خدا

یکی درد و یکی درمان پسندد

یکی وصل و یکی هجران پسندد
من از درمان و درد و وصل و هجران
پسندم آنچه را "جانان" پسندد!

در روايتي خواندم كه روزي يكي از معصومان (ع) به ديداري دوستي گران مايه رفت. وي را در بستر بيماري يافت. پس از احوال پرسي از او پرسيد : در چه حالتي هستي ؟ بيمار گفت: در حال خوبي هستم. اصولا من از اين كه در رنج و درد باشم خوشحال مي شوم چون اين را مورد رضايت خداوند مي دانم.
آن حضرت(ع) در تبيين بينش و نگرش اهل بيت (ع) مي فرمايد: اما ما اهل بيت اين گونه ايم كه هر چه را خداوند بدان راضي و خشنود مي باشد خشنود هستيم. پس از درد و رنج به همان راضي و خشنوديم كه خدا خشنود است و از شادي و خوشحالي به همان راضي و خشنوديم كه او راضي است. اين همان مقام رضاست.

نفوذ اجتماعي
يكي از مسايل روان شناسي اجتماعي در حوزه رهبري و مديريت گروه و جامعه، نفوذ اجتماعي است. مدير و رهبري نيازمند نفوذ است. نفوذ رهبران است كه حركت هاي بزرگ تاريخي را رقم مي زند. بسياري از كساني كه تاريخ را متحول و دگرگونه ساختند كساني اند از نفوذ اجتماعي بالايي برخوردار بوده اند. اين نفوذ اجتماعي از راه هاي گوناگوني به دست مي آيد. بي گمان نمي توان از خلق و خوي رهبران در حوزه نفوذ اجتماعي سخني نگفت.
قرآن نيز بر اين نكته پافشاري دارد كه نفوذ رهبران برخاسته از خلق و خوي ايشان است. قرآن در تحليل نفوذ شگفت پيامبر در قلوب و دل هاي مردمان در آيات چندي به شكل كلي و جزيي به خلق و خوي پسنديده ايشان اشاره مي كند. در آيه اي از خلق عظيم ايشان سخن مي گويد و در آيات ديگري به تفصيل توضيح و تبيين مي كند كه چگونه گذشت و عفو وي و عمل به رفتارهايي پسنديده اي چون دعوت ديگران بر سر سفره و حيا و عفت بيش اندازه كه حتي حاضر نمي شود تا مهمانان سير شكم را از خانه براند و نيز اذن و گوش شنوا براي سخنان حتي ياوه و بيهوده مردمان و گوش فرادادن به آن ها و همدلي و همراهي كردن با گوينده به طوري كه از سوي منافقان به ساده دلي متهم مي شود و خداوند وي را از اين رو اذن خير و گوش نيكويي براي مردمان مي شمارد و مي ستايد و يا اين كه چگونه خود عفو و گذشت را پيشه مي گيرد و بر خطا و فحش ها و ناسزاگويي ها چشم مي پوشد و نيز در سخن آرام است و تندي نمي كند و در گام نهادن متانت و وقار دارد و در برابر سختي ها آخ نمي گويد و همواره با تبسم به استقبال و پيشواز مردمان مي شتابد و يا اين كه شادي هايش را مردمان تقسيم مي كند و رنج هايش را در دل نگه مي دارد به گونه كه به عنوان باخع نفسك خداوند وي را مخاطب مي سازد و يا در انفاق كردن و تقديم بخشي از مال خويش به عنوان حق محروم و سائل كوتاهي نمي ورزد و همه چيزش را لوجه الله مي دهد . همه اين ها و هزاران نكته باريك تر از مو در رفتار و گفتارش موجب مي شود تا دل ها به سويش كشيده و جذب شود و نفوذ اجتماعي اش افزايش يابد.
البته غير از اين ها در وراي همه اين ها خداست كه اين جاذبه را مي آفريند و چنان كه خود در قرآن مي فرمايد آن چه كه باعث شد تا پيامبر اين چنين جاذبه اي داشته باشد و از نفوذ اجتماعي بالايي برخوردار گردد عنايت و لطف و فضل الهي بوده است وگرنه مردمان از پيرامونش مي گريختند و اين خداوند است كه با الفت خويش دل ها را مالوف او مي گرداند. البته اين عنايت و فضل در كنار خلق عظيم آن حضرت است كه به جاي لانفضوا من حوله همگان را به سوي خويش مي كشد.
در تحليل قرآني اين معنا به صراحت و كنايات بيان مي شود كه اگر كسي ميان خود و خدايش اصلاح كند و صلح ميان او و خدايش برقرار گردد خداوند دل هاي مردمان را به سوي وي جلب مي كند . از اين روست كه عمل به آموزه هاي قرآني و اطاعت از خدا و پيامبر به معناي اعلان صلح و دوستي است و در اين ميان شخص است كه سود مي برد و هم از نفوذ اجتماعي در ميان مردمان سود مي برد و همگان بخشي از توان و قدرت و فرصت و ظرفيت او مي شوند و هم خدايش را در بهترين حالت ملاقات مي كند.
نفوذ اجتماعي كه با اين راه به دست مي آيد هر گز از ميان نمي رود و تحت تاثير عوامل بيروني سست و ضعيف نمي شود. از اين روست كه رهبراني مي شوند كه همگان جان فدا او مي كنند و حتي اگر حكمي چون النبي اولي من المومنين من انفسهم هم نبود آنان خود اولويت ولايت وي را به جان دادن و پيشمرگي اعلام و ابلاغ مي كنند.
اين نفوذ اجتماعي است كه قرآن مطلوب بر مي شمارد و آثار آن همان تغيير انفس و نيز تغيير جامعه و تاريخ بشري است. رهبراني از اين دست است كه تاريخ نگار و تكامل بخش جوامع هستند. بنابراين براي دست يابي به هر مديريت و رهبري حتي در سطوح خانواده و گروه و اجتماع و جامعه و جهان مي بايست از اين شيوه بهره برد ؛ زيرا لكم في رسول الله اسوه حسنه ؛ در پيامبر (ص) براي شما سرمشق و الگوي رفتاري است .

رویارویی خلافت و سلطنت در طف

بی گمان یکی از رویدادهای تعیین کننده در تاریخ اسلام، حادثه غدیر است. رخداد غدیر از زاویه دید تاریخی این بستر را برای دسته ای بنی هاشم فراهم آورد تا به عنوان خلافت و امامت و ولایت مدعی شوند و در رخداد سقیفه بنی ساعد در مقابل جریان دیگر قرار گیرند. اگر زمینه فکری و بینشی در غدیر نبود شاید جریانی به نظام خلافت ولایی در تاریخ اسلام شکل نمی گرفت و داستان تاریخی اسلام به گونه ای دیگر رقم می خورد و خلافت انتخابی و انتصابی و سلطنتی و دیگر اشکال آن می توانست به عنوان راهکارهای بشری و عقلی و یا عقلایی همانند راهکارهای دیگری چون دمکراسی و جمهوریت مطرح شود و بسیاری از جدل های کلامی با انگیزه های سیاسی و یا جدل های سیاسی با انگیزه و خاستگاه های کلامی در تاریخ بخش بزرگی از جامعه بشری در خاورمیانه و جهان پهناور اسلام پدیدار نمی شد. اما رخداد غدیر و گزارش های مکرری که از آن شده است به گونه ای تواتر آن خدشه در وقوع آن وارد نمی سازد و تنها راه چاره را تحریف و تصحیف و تاویل واژگانی قرار می دهد، موجب شده است تا تاریخ بشریت به گونه ای دیگر رقم بخورد.
غدیریه تفسیر دیگری از ولایت و سیاست و خلافت به دست می دهد. در غدیریه بر خلاف سقیفه این معنا مورد تاکید قرار می گیرد که ولایت امری فرابشری است و کسی بر کسی دیگر ولایت ندارد مگر آن که منشا و خاستگاه ولایت وی خدا باشد و در حقیقت ولایت طولی به انتصاب خداوند تنها عامل مشروعیت بخشی دینی ولایت شخص است و هر گونه ولایت بیرون از این دایره به معنا جور و ظلم و باطل و طاغوت شمرده و از حوزه مشروعیت دینی بیرون می رود. از این رو از مشروعیت سیاسی به معنا عامل توجیه اعمال قدرت و زور و خشونت نیز بیرون می رود.
غدیریه این بینش و نگرش را تقویت می کند که دین و آموزه های دینی نه تنها دارای اندیشه سیاسی مستقل است بلکه دارای اندیشه ای خاص در حوزه نظام های سیاسی است و شکل خاصی از نظام های سیاسی را به طور مشخص معرفی می کند. اگر اسلام برای قضاوت و عدالت شکل خاصی را معرفی نمی کند و هر سیاست و روشی که عدالت را تضمین کند همان را مطلوب دانسته و تایید می کند و بر شکل خاصی از داوری و قضاوت تکیه و تاکید نمی کند ولی در حوزه نظام های سیاسی نه تنها به بیان کلیات بسنده نکرده است بلکه شکل و شیوه و روش خاصی را به عنوان نظام سیاسی مطلوب انتخاب و برگزیده و بر آن تاکید می کند. این بدان معنا خواهد بود که نظام سیاسی مطلوب نمی تواند در تفسیر و نگرش قرآنی بیرون از مجموعه خاصی از نظام های سیاسی باشد. غدیریه این شکل و نظام مطلوب را که برخاستگاه از دیدگاه محض قرآنی می شمارد، نظام ولایی می نامند.
این در حالی است که در سقیفه منکر وجود اندیشه سیاسی مستقل است و اجتماع سقیفه برای تبیین و تعیین اندیشه سیاسی و نظام سیاسی مستقل برای اسلام حرکت می کند تا در فقدان نظام سیاسی که پیامبر(ص) آن را مشخص نکرده است، مومنان و یاران وفادار به اندیشه پیامبر نظام سیاسی را برگزیند و انتخاب کنند. نتیجه این جلسه مشورتی برای تعیین نظام مطلوب سیاسی برای اسلام، در آغاز نظام شورایی حل و عقد از بزرگان اهل مدینه که حاضر در سقیفه بودند می شود. می توان از نظر شکلی آن را همانند نظام سنایی دانست که در دولت شهرهایی یونانی برگزار می شد و یکی از همان اعضای سنا را برای این امر انتخاب می کرد.
هر چند این نظام سیاسی به جهت آن که از پشتوانه دینی و مشروعیت الهی برخوردار نبود باقی نماند و به زودی دچار انحراف می شود و نظام انتصاب از سوی قدرتمندان جایگزین نظام شورایی اهل حل و عقد می شود و خلیفه خود به تنهایی خلیفه دیگری را تعیین می کند. این داستان هم چنان به جهت همان فقدان عدم مشروعیت دینی و توجیه به سرعت دگرگون می شود و به شکل شورای شش نفره ظهور می کند که یادآور شورایی انتخاب شاهان از سوی سوتراپ های ساسانی و یا شاهزادگان و منتصبان به دربار می باشد.
پس از آن نیز با قتل خلیفه و قیام عمومی، انتخاب خلیفه به شکل حضور همگانی مردمان عادی انجام می شود. این نیز دوامی نمی یابد و خلافت به شکل سطلنتی در تاریخ اسلام ادامه می یابد و نتیجه آن می شود که نظام شورایی و خلافت شورایی به خلافت سلطنتی و پادشاهی می انجامد. علت همه این تغییر شیوه ها و روش ها و نظام های سیاسی را می بایست در اندیشه ای دانست که در شورایی سقیفه بنیاد گذاشته می شود و به مردم مسلمان چنین تلقین و تفهیم می شود که اسلام دارای اندیشه سیاسی مدون نیست و برای مدیریت کشور و دولت نظام سیاسی را تعیین نکرده است.
این گونه است که دو بینش کلامی و سیاسی در برابر هم قرار می گیرند. بینشی غدیری و بینش سقیفی چنان در برابر هم قرار می گیرند که دو جریان بزرگ کلامی و مذهبی را شکل می بخشند که از گروه دوم به عامه و از گروه نخست به خاصه یاد می کنند. گروه دوم که عموم و توده مردم را شامل می شود خود را اهل سنت و جماعت نامیده و بر عدم وجود اندیشه سیاسی و دست کم نظام سیاسی مطلوب و خاصی در اسلام تاکید می ورزند و هر حکومت مسلمانی را حکومت اسلامی و دینی می شمارد. در برابر ایشان اندیشه غدیری است که حکومت مسلمانی را حکومت دینی ندانسته و گاه حتی آن را در حوزه حکومت جور و باطل و طاغوت دسته بندی می کند. هر چند که به نظر ایشان حکومت مسلمانی حکومت اسلامی نیست و یا حکومت کفر نیز نمی باشد ولی حتی اگر عادل باشد به جهت فقدان مشروعیت دینی در حوزه حکومت های باطل و جور و طاغوت قرار می گیرند. حکومت مطلوب و دولت اسلامی دولتی است که منتسب به ولی الامر باشد. این همان نظام ولایی است که مطلوب اسلام و قرآن و پیامبر (ص) است.
عاشورا و طف تنها به مفهوم مقابله با دولت ظالم نیست. به این معنا که دولت ها و خلافت های غیر ولایی از نظر رهبران و پیروان اندیشه نظام ولایی نه تنها طاغوت و جائر و باطل هستند بلکه اگر به ظلم رفتار کنند از حوزه مشروعیت سیاسی نیز بیرون می روند.
از این روست که یزید نماینده خلافت سلطنتی و نظام غیر ولایی افزون بر عدم مشروعیت دینی از مشروعیت سیاسی نیز بهره ای نداشت. این گونه است که نظام غیر ولایی در یک تحول و فرآیند از نظام غیر مشروع دینی به غیر مشروع سیاسی تغییر ماهیت می دهد و از بحران دوگانه رنج می برد. اگر حضرت امام حسین (ع) همانند امیرمومنان (ع) و امام حسن (ع) نسبت به عدم مشروعیت دینی نظام غیر ولایی سکوت می کرد نمی توانست نسبت به عدم مشروعیت سیاسی خاموش بنشیند؛ زیرا دولت ها اگر به کفر و بطلان بتوانند حکومت کنند ولی نمی توانند به ظلم و جور حکومت خویش را تداوم بخشند. از این رو آن حضرت بر خود وظیفه دینی و اسلامی می شمرد که رهبری قیام ضد دولتی را به دست گیرد که از مشروعیت سیاسی رنج می برد و به ظلم و ستم از اعتبار و مشروعیت ساقط شده بود. از این روست که آن حضرت در تمامی سخنرانی های خویش به ظلم و جور اشاره می کند و خود را موظف به امر به معروف و نهی از منکر می شمارد.
این گونه است که در طف نظام خلافت سلطنتی در برابر نظام ولایی قرار می گیرند. در این جاست که به خوبی و روشنی ظاهر می شود که چگونه بینش و اندیشه سیاسی سقیفه بیراهه و کژی در اسلام بود و نهایت آن چیزی جز ظلم و ستم به مردمان و تغییر در ماهیت اسلام ودین نبوده است و حق با نظام ولایی غدیری بوده است.